De Waalse Kerk Dordrecht-Breda-Middelbourg

Na meer dan vier honderd jaar onafhankelijkheid zijn drie Waalse kerken samengevoegd; ze vormen nu één gemeente met drie deelgemeenten. Presentatie van de Waalse Kerk Dordrecht-
Breda-Middelburg (DoBreMi).

De Waalse Kerken zijn een apart fenomeen in Nederland. Ze zijn al meer dan 400 jaar aanwezig in het protestantse landschap en zijn het resultaat van opeenvolgende verbanningen. In de 16e eeuw hervormden protestanten uit de zuidelijke provincies (het huidige België en Noord-Frankrijk); in de 17e eeuw hugenoten die vluchtten voor de onderdrukking van koning Lodewijk XIV; aan het begin van de 18e eeuw Franstalige protestantse Waldenzen uit Noord-Italië; sinds het einde van de 20e eeuw families uit Franstalig Afrika.

Vanaf het allereerste begin hebben deze kerken nauwe banden onderhouden met het protestantisme in de Verenigde Provinciën, maar toch een zekere autonomie behouden dankzij de taal van de eredienst, het Frans. De Réunion Wallonne, die ooit zo’n 80 gemeenten verenigde, telt nu slechts een twaalftal gemeenten die te maken hebben met de secularisatie van de samenleving, het verlies van de invloed van de Franse taal en de vergrijzing van de bevolking.

Deze minderheidssituatie heeft voordelen als theologische diversiteit, familiesfeer en gemakkelijke opname van nieuwkomers, een zekere kwetsbaarheid die het noodzakelijk maakt elkaar te helpen. Maar ook grote uitdagingen: een kerkenraad vernieuwen, pastorale functies vervullen, contacten onderhouden met de andere lokale kerken, de solidariteit versterken tussen de twaalf gemeenten verspreid over het land, enz.

Vanuit het besef van samen komen we hier doorheen, besloten de drie gemeenten in het zuidwesten van Nederland enkele jaren geleden de banden aan te halen. Ten eerste door één pastorale post te delen met achtereenvolgens de dominees Jean Chardard (1993-1998) en Roger Dewandeler (sinds 1999). Vervolgens, in 2011, door de fusie (samengaan) van twee van hen tot de Waalse Kerk Dordrecht-Breda … waarbij de kerkenraad van de Zeeuwse gemeente begin vorig jaar besloot zich aan te sluiten. Op basis van artikel 2-19-6 van de Kerkorde is deze nieuwe fusie zojuist afgerond om, met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2020, een nieuwe Waalse Kerk te baren: die van Dordrecht-Breda-Middelbourg (tevens het overlijden van de drie originele kerken).

Een lange reis, een soort Waalse Samen op Weg waardoor we nu met vertrouwen naar de toekomst kunnen kijken. Er is voortaan nog maar één overkoepelende gemeente voor drie “deelgemeenten” – naar het model van gemeenten met wijkgemeenten -, één diaconie, één ledenbestand, één plaatselijke regeling, één beleidsplan en één gemeentevergadering. Voor de ongeveer 110 gemeenteleden biedt onze kerk vijf diensten per maand, een gesprekskring in het Frans over een religieus onderwerp, twee kerkdagen per jaar, een kinderdienst en af en toe een koor. De kerkenraad bestaat uit zeven ouderlingen en diakenen (binnenkort acht), waarbij de drie gemeenten elk worden vertegenwoordigd door ten minste één lid. De maandelijkse nieuwsbrief en de website (www.eglisewallonnedobremi.nl) houden de gelovigen op de hoogte van komende activiteiten. Verschillende leden van de kerkenraad zijn zeer actief op het niveau van de ring van Réunion Wallonne, de classis en de generale synode.

Deze fusie en de nauwe samenwerking die het inhoudt, weerspiegelen de wens om optimaal gebruik te maken van de kwaliteiten van de drie gemeenten: het delen van menselijke, spirituele en financiële middelen. De ene gemeente bracht een groter aantal toegewijde leden bijeen, een andere kon putten uit een grotere financiële erfenis van vorige generaties, een derde is al lang betrokken bij oecumenische contacten; aangezien, zelfs in kerkelijke aangelegenheden en misschien vooral in de christelijke theologie, 3 x 1 = 1, zijn we daarom rijker aan vaardigheden en knowhow om een gemeenschappelijke toekomst tegemoet te treden.

*

We bedanken de Waalse Commissie, het Classicale college voor de behandeling van beheerszaken (CCBB) en het Breed moderamen van de classicale vergadering Noord- Brabant, Limburg en Réunion Wallonne voor hun steun aan dit project dat nu werkelijkheid is. We zijn van plan om samen in het Frans te blijven getuigen van het evangelie, in de komende jaren de kerkenraadsleden en de dominee te vinden die de taak van de huidige kerkenraad zullen overnemen, en zoveel mogelijk het leven van de drie gemeenten in stand te houden en te ontwikkelen … en misschien verder uitbreiden naar andere gemeenten, ook in kwetsbare situaties.

ds. R.-L. Dewandeler /  oud. J. Uitterlinde
Vertaling: R. Ouwehand

Une paroisse, trois lieux de culte

L’Église Wallonne DoBreMi

Après plus de 400 ans d’autonomie, trois paroisses wallonnes ont décidé de joindre leurs destinées; elles forment désormais une seule paroisse pour trois lieux de culte. Présentation de l’Eglise Wallonne Dordrecht-Breda-Middelbourg (DoBreMi).

Les Églises Wallonnes constituent un phénomène à part aux Pays-Bas. Présentes dans le paysage protestant depuis plus de 400 ans, elles sont le fruit d’exils successifs. Au 16e siècle, les protestants réformés issus des Provinces du Sud (l’actuelle Belgique et le Nord de la France) ; au 17e siècle, des huguenots fuyant les mesures répressives du Roi Louis XIV ; début du 18e siècle, une vague de protestants vaudois francophones originaires du nord de l’Italie ; depuis la fin du 20e siècle, des familles en provenance d’Afrique francophone.

Dès les tout débuts, ces églises ont entretenu des liens étroits avec le protestantisme dans les Provinces Unies, gardant néanmoins une certaine autonomie du fait de la langue du culte, le français. La Réunion Wallonne, qui rassemblait autrefois quelque 80 paroisses, ne compte plus désormais qu’une douzaine de communautés confrontées à la sécularisation de la société, à la perte d’influence de la langue française et au vieillissement de la population.

Cette situation de minorité possède des avantages certains, dont la diversité théologique, l’atmosphère familiale et la facilité d’intégration propre aux petites communautés, une certaine fragilité qui oblige à se serrer les coudes. Mais elle pose aussi des défis importants : renouveler un consistoire, pourvoir aux postes pastoraux, entretenir les contacts avec les autres églises locales, renforcer la solidarité entre les douze paroisses dispersées sur l’ensemble du pays, etc.

Conscientes que samen komen we hier doorheen, les trois paroisses du Sud-Ouest des Pays-Bas ont décidé il y a quelques années de renforcer les liens. D’abord par le partage d’un unique poste pastoral assuré successivement par les pasteurs Jean Chardard (1993-1998) et Roger Dewandeler (depuis 1999). Ensuite, en 2011, par la fusion (samen gaan) de deux d’entre elles pour former l’Église Wallonne Dordrecht-Breda… à laquelle a décidé de se joindre, début de l’année dernière, le consistoire de la paroisse zélandaise. Reposant sur l’article 2-19-6 du Kerkorde, cette nouvelle fusion vient tout juste d’aboutir pour donner naissance, rétroactivement à partir du 1er janvier 2020, à une nouvelle Église Wallonne : celle de Dordrecht-Breda-Middelbourg (également le décès des trois églises d’origine).

Un long trajet, une sorte de samen op weg wallon qui permet aujourd’hui d’envisager l’avenir avec confiance. Désormais, il n’y aura plus qu’une seule paroisse pour trois communautés de fidèles – sur le modèle des paroisses avec plusieurs secteurs (gemeenten met wijkgemeenten) –, une diaconie, un fichier des membres, un règlement local, un projet d’église et une assemblée des membres. Pour les quelque 110 paroissiens, notre église propose cinq cultes par mois, un cercle de discussion en français sur un sujet religieux, deux journées d’église par an, une école du dimanche et une chorale occasionnelle. Le consistoire est constitué de sept anciens ou diacres (bientôt huit), les trois communautés étant chacune représentée par au moins un membre. Le site Internet (www.eglisewallonnedobremi.nl) et la Lettre d’information mensuelle (nieuwsbrief) permettent aux fidèles de se tenir au courant des prochaines activités. Notons enfin que plusieurs membres de consistoire sont très actifs au niveau du ring Réunion Wallonne, de la classe et du synode général.

Comme on le devine, cette fusion et la collaboration étroite qu’elle implique reflète la volonté d’utiliser au mieux les compétences des trois communautés : partager les ressources humaines, spirituelles et financières. Telle paroisse rassemblait un plus grand nombre de fidèles et donc de membres engagés, telle autre pouvait s’appuyer sur un plus important héritage financier légué par les générations précédentes, telle autre encore s’est engagée depuis longtemps dans les contacts oecuméniques ; puisque, même en matière d’église et peut-être surtout en théologie chrétienne, 3 x 1 = 1, nous voici donc plus riches d’aptitudes et de savoir-faire pour envisager un avenir commun.

*
Avant de clore cet article, nous tenons encore à remercier la Commission Wallonne, le Classicale college voor de behandeling van beheerszaken (CCBB) et le Breed moderamen van de classicale vergadering Noord-Brabant, Limburg en Réunion Wallonne pour leur accompagnement dans ce projet qui est désormais une réalité. Ensemble nous comptons bien continuer de témoigner en français de l’Évangile, trouver dans les années à venir les membres de consistoire et le pasteur qui reprendront la tâche de l’actuel consistoire, entretenir et développer autant que possible la vie des trois communautés… et peut-être l’élargir encore à d’autres paroisses également en situation de fragilité.

ds. R.-L. Dewandeler /  oud. J. Uitterlinde